SOSYAL GÜVENLİK HUKUKUNDA KADIN HAKLARI

Medeni Kanun'da kadınlara yönelik hakları ele aldığımız geçen sayımızdaki yazıdan sonra haklar köşemiz yazarı hukukçu Serpil Aksakal, bu yazısında sosyal güvenlik hukukuna dayananan haklarımızı ele alıyor.

Analık Hali Nedir?

Sigortalı kadının veya sigortalı erkeğin sigortalı olmayan eşinin, kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık alan kadının ya da gelir veya aylık alan erkeğin sigortalı olmayan eşinin gebeliğinin başladığı tarihten itibaren; doğumdan sonraki ilk sekiz haftalık,çoğul gebelik halinde ise ilk on haftalık süreye kadar olan gebelik ve analık haliyle ilgili rahatsızlık ve engellilik halleri analık hali kabul edilir.

Analık Sigortasının Kapsamında Bulunanlar Kimlerdir?

● 4/a sigortalılık statüsüne tabii sigortalılar( İş sözleşmesi ile işyerlerinde çalışan işçiler)

● 4/b sigortalılık statüsüne tabii sigortalılar (Ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usûlde gelir vergisi mükellefi olan,

Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlar)

● Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevlerinde çalışan hükümlü ve tutuklular

● Sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri

analık sigortasının kapsamında bulunmaktadır.

Analık Sigortasından Sağlanan Haklar Nelerdir?

Analık sigortasından sigortalıya, analık hallerine bağlı olarak ortaya çıkan iş göremezlik süresince, geçici iş göremezlik ödeneği ve emzirme ödeneği ödenir.

Geçici İş Göremezlik Ödeneği Nedir?

Geçici iş göremezlik; sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışamama halidir.

Geçici iş göremezlik ödeneği; sosyal sigortacılık bakımından, iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık sigorta kollarından istirahatli bulunan sigortalıya işten kaldığı günler için Kurumca ödenen parasal yardımdır.

Geçici İş Göremezlik Ödemeleri Ne Kadardır?

Sigortalı kadının analığı halinde, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki haftalık süre ilâve edilerek çalışmadığı her gün için, erken doğum yapması halinde ise, doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılamayacak süreler ile isteği ve hekimin onayıyla doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışması halinde, doğum sonrası istirahat süresine eklenen süreler için, geçici iş göremezlik ödeneği verilir.

Sigortalı kadının analığı halinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde günlük kazancının yarısı, ayaktan tedavilerde ise üçte ikisidir.

Geçici İş Göremezlik Ödeneğinden Faydalanmak İçin Şartlar Nelerdir?

Geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenebilmesi için;

İstirahatın başladığı tarihte sigortalılık niteliğinin sona ermemesi,

Doğumdan önceki 1 yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması,

Bu süre içinde işyerinde çalışmamış olması,

Doğum olayının gerçekleşmiş olması,

gerekmektedir.

Geçici iş Göremezlik Ödemeleri Nereden Yapılmaktadır?

Geçici iş göremezlik ödenekleri Temmuz/2012 tarihinden itibaren T.C. Ziraat Bankası Şubeleri aracılığı ile yapılmaktadır. T.C. kimlik numarası ile yapılan geçici iş göremezlik ödemeleri her ayın 8-14 tarihleri arasında yapılmaktadır. Bu sebeple ilgililerin mağduriyet yaşamamaları için, T.C. Ziraat Bankası nezdinde hesap işletim ücreti ödemeksizin hesap açtırmaları halinde, belirtilen hesaba aktarım sağlanarak, süre sınırı olmaksızın geçici iş göremezlik ödeneklerini alabileceklerdir.

Yapılan yeni düzenleme ile sigortalılara ait geçici iş göremezlik ödenekleri banka hesaplarına gönderildiğinde, kişilere cep telefonları üzerinden SMS mesajı yollanması sağlanmıştır.

Emzirme Ödeneği Kimlere Verilir?

Emzirme ödeneği, doğum yapması halinde sigortalı kadına veya sigortalı olmayan karısının doğum yapması halinde sigortalı erkeğe verilir.

Emzirme ödeneği hizmet akdine tabi çalışan (4/a’lı) sigortalılar ile kendi adına ve hesabına (4/b’li) çalışan sigortalı yararlanabildiği bir ödeme türü olup, kamu görevlisi olan sigortalılar için 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu gereğince kendi kurumlarınca ödenmektedir.

Emzirme Ödeneğinin Şartları Nelerdir?

Sigortalı kadına veya sigortalı olmayan eşinin doğum yapması halinde sigortalı erkeğe emzirme ödeneği verilebilmesi için;

● Hizmet akdine tabi çalışan sigortalılar için, doğumdan önceki bir yıl içinde en az 120 gün kısa vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş olması,

● Kendi adına ve hesabına (4/b li) çalışan sigortalılar için, doğumdan önceki bir yıl içinde en az 120 gün kısa vadeli sigorta kolları primi yatırılmış ve genel sağlık sigortası primi dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması

● Doğan çocuğun veya çocukların yaşaması,

şarttır.

Emzirme ödeneğine hak kazanan sigortalılardan sigortalılığı sona erenlerin, bu tarihten başlamak üzere 300 gün içinde çocukları doğarsa, sigortalı kadın veya eşi analık sigortasından yararlanacak erkek, doğum tarihinden önceki 15 ay içinde en az 120 gün prim ödenmiş olması şartıyla emzirme ödeneğinden yararlandırılır. 2014 yılı için emzirme ödeneği 103,00 TL olarak belirlenmiştir.

Emzirme ödeneğinde zaman aşımı, hakkın doğduğu tarihten itibaren beş yıldır.

Emzirme Ödeneği Almak İçin Nereye Başvurulur? Başvuru İçin Gerekli Belgeler Nelerdir?

Emzirme ödeneğine hak kazanan sigortalılara Kimlik Paylaşım Sistemi üzerinden doğan çocuğa ilişkin bilgiler tespit edilerek, herhangi bir talep şartı aranmaksızın emzirme ödeneği ödenir. Ancak, bilgilerin Sosyal Güvenlik Kurumu sistemine düşmemesinden dolayı ödeneklerinin otomatik ödenememesi durumunda da bulundukları yerdeki il müdürlüğüne / sosyal güvenlik merkezine başvurmaları gerekmektedir. ■

(Kaynak: Petrol-İş Kadın Dergisi, Sayı 50, Ocak 2015)