Sağlık açısından önerilmeyen gece çalışmasındaki 7,5 saatten fazla çalıştırma yasağının bazı sektörlerde kaldırılmasının; sayısal çokluğu ve ağır sonuçları bakımından gündemimizden ne yazık ki düşemeyen iş kazaları riskini artırabileceği kaygısı haksız bir kaygı değildir.

Kadınlar da Gece Daha Uzun Çalışacak

19 Ağustos 2017 Cumartesi günü Resmi Gazete’de iki yönetmelik yayımlandı: Biri Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, diğeri ise Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. Bu iki yönetmelikte yapılan değişikliklerle turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürüten işlerde çalışan işçiler için gece 7.5 saatten fazla çalıştırma yasağı kaldırıldı, çalışma süreleri esnetildi.

4857 Sayılı İş Kanunu çalışma sürelerini haftalık 45 saat olarak düzenlemiştir. Fazla çalışma süresinin toplamı da bir yılda 270 saatten fazla olamaz. Yeni düzenleme ile 7.5 saat üstünde yapılacak çalışmanın sürekli hale getirilmesi durumunda bu 270 saat sınırı da ihlal edilmiş olacak. Bu yeni durumun yasal mevzuata nasıl uygun hale getileceğini henüz bilmiyoruz. Ayrıca sağlık açısından önerilmeyen gece çalışmasının mümkün olduğunca sınırlandırılması esas olmalıyken, tam tersi bir uygulama ile karşı karşıyayız. Bir de bu sınırlamanın kaldırılmasının üç sektörle sınırlı kalıp kalmayacağı da belirsiz.

Kadın Çalışanın Varolan Hakkı Korunmadı

Kadınların gece postalarında çalışmasına ilişkin yönetmeliğe 19 Ağustos’ta getirilen ekle, kadınların gece postalarında 7.5 saatten fazla çalışmasının önü açıldı. Oysa İş Kanunu’nun "Gece Çalıştırma Yasağı" başlıklı 73’üncü maddesi; 18 yaşını doldurmuş kadın işçilerin gece postalarında çalıştırılmasına ilişkin usul ve esasların Sağlık Bakanlığı’nın görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca hazırlanacak bir yönetmelikte belirleneceği hükmünü içermektedir. 2013 yılında yayımlanan ve kadınların gece postalarında çalışmasını düzenleyen yönetmelik, bu süreyi kesin olarak 7.5 saatle sınırlamıştı. Kadınlara yönelik özel bir hüküm getirilmediği için kadın işçilere 7.5 saat kuralı geçerliydi. Son yapılan değişiklikle kadınlar için var olan bu hak korunmadı.

Sağlık açısından önerilmeyen gece çalışmasındaki 7,5 saatten fazla çalıştırma yasağının bazı sektörlerde kaldırılması; sayısal çokluğu ve ağır sonuçları bakımından gündemimizden ne yazık ki düşemeyen iş kazaları riskini artırabilir. Bu vesileyle sıkça ve çokça sorulan iş kazalarında yapılması gerekenleri hatırlatmak istedik:

İş kazası, farklı mevzuat ve kuruluşlara göre farklı şekillerde tanımlanmıştır ancak tüm tanımların buluştuğu ortak nokta çalışanların zarar gördüğü olumsuz olaylara iş kazası denilmesidir. Türkiye’de ise kaza tanımının yanında Sosyal Sigortalar Kanunu ile hangi kazaların iş kazası olabileceği de belirlenmiştir. Bunlar aşağıdaki gibidir:

iş kazası denir.

İş kazası sırasında yapılması gereken ilk iş kaza geçiren çalışanın gerekli sağlık hizmetini alması olmalıdır. Bu durum 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu‘nun 76. maddesinde de belirtilmiştir.

İşverenin, genel sağlık sigortalısının ve üçüncü kişilerin sorumluluğu

MADDE 76- İşveren, iş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına tutulan genel sağlık sigortalısına sağlık durumunun gerektirdiği sağlık hizmetlerini derhal sağlamakla yükümlüdür.

Bu durumda işveren, kaza geçiren çalışana en kısa sürede bir sağlık ekibi tarafından acil müdahale yapılmasını sağlamalıdır. Bu, sağlık ekiplerinin işyerine gelmesini sağlamak veya en uygun şekilde bir sağlık kuruluşuna kaza geçiren personeli ulaştırmak şeklinde olabilir.

Hastanede yapılan işlemler sonrasında belgelerin mutlaka iş kazası olarak düzenlenmesi gereklidir. Bu işlemleri kaza geçiren kişi kendisi takip edebileceği gibi kendisine refakat eden kişilerin de takip etmesinde fayda vardır. Hastane, düzenlediği sağlık belgelerini 10 iş günü içinde SGK’ya bildirmekle yükümlüdür.

İşverenin Bildirim Yükümlülüğü

İşveren, iş kazasından sonraki 3 iş günü içinde bu kazayı SGK’ya bildirmekle yükümlüdür. Bu yükümlülük 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda belirtilmiştir.

İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi

MADDE 14 – (2) İşveren, aşağıdaki hallerde belirtilen sürede Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunur:

a) İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde.

İş kazası ile ilgili hastane tarafından yapılan bildirimler aynı zamanda işyeri e-bildirge sisteminde de eş zamanlı olarak görülebilir. Ancak hastanenin 10 iş günü içinde bildirme yükümlülüğü nedeniyle iş kazası bildirimi yapmak için hastane bildirimi beklenmemelidir. İşyeri, 3 iş günü içinde iş kazası bildirimi yapmadığı takdirde idari para cezası ile karşılaşacaktır. Ayrıca işveren, 3 iş günü içinde bildirimde bulunmadığı takdirde, bildirim yapıldığı tarihe kadar SGK tarafından çalışana ödenen iş göremezlik ücreti de işverenden tahsil edilir. Bu durum Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde belirtilmiştir.

İş kazasının bildirimi ve bildirim süresi

MADDE 35 – (1) İş kazası, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının;

(4) Bu maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sigortalıların iş kazası geçirmeleri hâlinde, belirtilen sürelerde işverence bildirim yapılmaması durumunda, bildirimin Kuruma yapıldığı tarihe kadar sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği Kurumca işverenden tahsil edilir.

Yapılacak bildirimler elektronik ortamda yapılabilir. Elektronik ortamda yapılan bildirimler haricinde ek bir yazılı bildirime gerek yoktur.

İş kazası bildirimlerinde sadece iş göremezlik raporu alınan kazaların bildirimi yapılacağı anlamı çıkmamalıdır. İşyerinde veya iş sırasında yaşanan her türlü olumsuz olay sağlık raporu olsun veya olmasın iş kazası olarak SGK’ya bildirilmelidir.

Sağlık Harcamaları

İşverenler, iş kazası geçiren personelin her türlü sağlık harcamasını karşılamak durumundadır. Ancak iş kazası nedeniyle fatura karşılığı yapılan harcamalar Sosyal Güvenlik Kurumu'ndan tahsil edilebilir. Bu durum 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 76. maddesinde belirtilmiştir.

İşverenin, genel sağlık sigortalısının ve üçüncü kişilerin sorumluluğu

MADDE 76- İşveren, iş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına tutulan genel sağlık sigortalısına sağlık durumunun gerektirdiği sağlık hizmetlerini derhal sağlamakla yükümlüdür. Bu amaçla işveren tarafından yapılan ve belgelere dayanan sağlık hizmeti giderleri ve 65 inci madde hükümlerine göre yapılacak masraflar Kurum tarafından karşılanır.

Birinci fıkrada belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmesindeki ihmalinden veya gecikmesinden dolayı, genel sağlık sigortalısının tedavi süresinin uzamasına veya malûl kalmasına veya malûllük derecesinin artmasına sebep olan işveren, Kurumun bu nedenle yaptığı her türlü sağlık hizmeti giderini ödemekle yükümlüdür.

Bu maddede görüleceği gibi işverenin ihmal ettiği veya geciktirdiği sağlık hizmeti nedeniyle tedavi süresinin uzaması veya çalışanın sakat kalmasına yol açan bir durum oluşması durumunda SGK bu giderleri işverenden tahsil edecektir.

Ücret Ödemeleri

İş kazası nedeniyle işe devam edemeyen çalışanlar iş göremezlik ödeneği almaya hak kazanırlar. Bu hak tüm detayları ile Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği Madde 40’ta belirtilmiştir. İş kazalarında ücretin tamamı SGK tarafından ödenir ve Ziraat Bankası şubelerinden tahsil edilir.

İşverenlerin iş kazası kayıtlarını nasıl tutacağına dair belirlenmiş kurallar yoktur ancak bu konuda SGK kaza bildirim sistemi referans alınabilir. Kaza kayıtları, kazanın oluş şekli ile ilgili detaylı bilgi, kroki, fotoğrf ve görgü şahitlerinin ifadelerini içermelidir.

Sonuç olarak;

İş kazası sonrasında yapılacak işlemleri kısaca özetlersek; işveren kaza geçiren çalışanın en kısa sürede sağlık hizmeti almasını sağlamalıdır. Bu hizmet nedeniyle oluşacak masrafları da işveren karşılamalıdır. Kazanın meydana geldiği günden sonraki 3 iş günü içinde işveren SGK’ya iş kazası bildirimi yapmalıdır. Ayrıca işveren kaza sonrasında bir rapor hazırlamalı ve kazanın oluş şekli ve alınan önlemleri kayıt etmelidir. Kaza geçiren çalışanın iş göremezlik ödemeleri ise SGK tarafından yapılacaktır.