Açık ocaklar katliama davetiye

Soma’da resmi rakamlara göre 301 maden işçisinin yaşamını yitirdiği Eynez maden ocağına birkaç kilometre mesafedeki açık kömür ocaklarının da tehlike sinyalleri verdiğine ilişkin tespitler, Sayıştay’ın 2012 tarihli raporuna girdi. Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu’na (TKİ) bağlı Ege Linyit İşletmesi Müessesesi (ELİ) hakkında denetim raporu hazırlayan Sayıştay, açık ocaklardaki çalışmaların heyelanlara davetiye çıkardığını belirtti.
Kazı çalışmalarından sorumlu özel şirketin iş bırakmasının ardından Soma’daki kömür işletmelerinin bağlı olduğu ELİ’nin maliyetlerden ötürü açık ocaklardaki kazıları bitirdiği belirtilen raporda, “Yeterli miktarda dekapaj (kazma ve delme faaliyeti) yapılmamasına karşılık kömür üretiminin aynı düzeyde sürdürülmesi, havzada heyelan riskini artıran bir tehdit unsuru olmaya devam edecektir” ibareleri yer aldı.

‘BÖYLE GİDERSE HEYELAN KAPIDA’
Açık kömür ocaklarında, ekskavatörler ve çeşitli iş makineleri ile toprak kazılarak veya patlayıcı maddeler kullanılarak kömür damarlarına ulaşılıyor ve açık havzalarda bulunan kömürler tabakalar halinde çıkartılıyor. Dekapaj adı verilen, açık madenlerdeki cevherin üzerinde yer alan toprağın delinerek veya patlatılarak açığa çıkarılması işlemi sonucu ortaya çıkan hafriyat ise açık ocakların etrafında biriktiriliyor. TKİ’ye bağlı ELİ’nin, şirketlerden yaklaşık 3 kat maliyetle dekapaj işlemi yapması sonucunda, Soma’daki açık ocaklar derinleştikçe bir yandan da daralıyor.
Sayıştay’a göre, dekapaj çalışmalarının maliyet yüzünden ötelenmesi, heyelan riskine davetiye çıkartıyor. Rapora göre, dekapaj çalışmalarının yetersiz olmasına rağmen daralan havzadan geçmiş yıllarla aynı miktarda kömür çıkartılması, durumu daha da tehlikeli hale getiriyor. Sayıştay denetçileri raporda, bölgedeki tehlikeyi şöyle ifade ediyor: “Açık ocakların giderek derinleşmekte olduğu göz önüne alındığında önümüzdeki yıllarda program hedefleri doğrultusunda dekapaj yapılmaması durumunda üretimde darboğaz oluşmasının kaçınılmaz hale geleceği bilinmektedir. Ayrıca, yeterli miktarlarda dekapaj yapılmamasına karşılık kömür üretiminin aynı düzeyde sürdürülmesi, havzada heyelan riskini artıran bir tehdit unsuru olmaya devam edecektir.”

GEREKÇE MALİYET

Açık ocakların giderek derinleşmesi ve daralmasının altında ise maliyet hesabı yatıyor. Soma-Deniş’te bulunan açık ocakta dekapaj işlemini gerçekleştirecek şirketle yapılan anlaşmaya göre, yaklaşık 15 milyon metreküp toprak firma tarafından metreküp başına 1,83 TL bedelle çıkartılacaktı. İhale edilen işin üçte ikisinin tamamlanmasının ardından şirketle TKİ arasındaki anlaşma feshedildi. ELİ tarafından yapılmaya çalışılan dekapaj bedeli ise ihale edilen bedelin 3 katını bulunca çalışmalar aksadı. 1 metreküp dekapaj için 7,09 TL maliyet hesabı yapılmasına karşın gerçek bedel metreküp başına 8,37 TL’yi buldu. Sayıştay bu maliyet farkını kullanılan makine parkının eskiliğine, üretim iş gücünün eksikliğine ve verimsizliğine bağladı.