Bakanlıktan "Taşeron Cumhuriyeti" hazırlığı

İnanılmaz ama gerçek! Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) alt işveren (taşeron) uygulamasının yaygınlaşması sağlayacak bir yasa değişikliği hazırlıyor. Son günlerde artan işçi ölümlerinin, kötüleşen çalışma koşullarının ve hak ihlallerinin en önemli nedenlerinden biri olan  taşeron (alt işveren) uygulamasının iyice daraltılması ve sınırlanması gerekirken, bunu teşvik edecek bir yasa değişikliği hazırlamak nasıl bir zihniyet?

Çalışma Bakanlığı tarafından Ulusal İstihdam Stratejisi (UİS) kapsamında hazırlıkları sürdürülen 4857 sayılı İş Kanunu ile Diğer Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısı Taslağı ile bu taslak üzerinde Hazine Müsteşarlığı’na bağlı Kamu Sermayeli Kuruluş ve İşletmeler Genel Müdürlüğü’nün değerlendirmeleri elimize ulaştı. Henüz kamuoyuna ve sosyal taraflara verilmeyen bu taslağı ele alacağız. Bu taslak ile Türkiye’nin çalışma hayatında tam bir taşeron cumhuriyeti söz konusu olacaktır. Taslak  işverenler için bir taşeron cenneti ve işçiler için vahşi kapitalizmin her yere teşmili anlamına geliyor.

Hazırlanan değişiklikle İş Yasanın alt işvereni düzenleyen 2. Maddesinin çeşitli hükümleri köklü biçimde değiştiriliyor ve tam bir taşeron serbestisi geliyor. Bilindiği gibi mevcut düzenlemede (madde 2/7) alt işveren ilişkisi şöyle düzenleniyor:

“Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir.”

Bu düzenlemede kritik ifade asıl işin bir bölümünde ancak “işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde” alt işveren ilişkisine izin verilmesidir. Bu üç koşul bir arada olmadan asıl işte alt işveren çalıştırılamaz. Bu durumdan rahatsız olan işverenler bu sınırlamanın kalkmasını istiyordu. Bakanlığın yeni hazırladığı taslak şöyle:

“Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerde veya asıl işin bir bölümünde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçileri sadece o işyerinde çalıştıran diğer işverene alt işveren denir.”

Böylece asıl işin bir bölümü ve aslında her bölümü hiç bir sınırlama olmaksızın alt işverene devredilebilecek. Bitmedi.  Mevcut İş Yasası’nın 2/8 maddesinde yer alan “İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez” şeklindeki yasak da yeni hazırlanan taslak ile kaldırılıyor. Böylece asıl işin tümünün bölünerek alt işverenlere verilmesinin önünde hiç bir engel kalmıyor.

Bu değişikliğin ne anlama geldiğini taslak konusundaki Hazine (Kamu Sermayeli İşletmeler Genel Müdürlüğü) değerlendirmesinden de anlamak mümkün. Çünkü Hazine’nin taslağa sermaye çevrelerinin gözlüğü ile baktığı malum. Asıl işte taşeron yasağının kalkması konusunda bakın ne diyor Hazine:

“Öte yandan getirilen işbu düzenleme ile mevcut düzenlemede yer alan alt işverenlik ilişkisinde bulunması gereken kıstaslara yer verilmemesi nedeniyle asıl işverenin, işlerinin tamamını bölümlere ayırmak sureti ile birden fazla alt işverene verebileceği sonucu çıkmaktadır. Bu durum özellikle asıl işinin büyük bir kısmını alt işverenlere yaptıran/yaptırmak isteyen KİT’ler açısından olumlu olarak değerlendirilmektedir. “

Hazine, daha da ileri giderek, hazırlanan değişiklikler nedeniyle artık asıl iş-yardımcı iş ayırımın anlamını yitirdiğini ve tümüyle kaldırılması gerektiğini savunuyor. Aslında Hazine haklı. Çünkü Bakanlık taslağı ile asıl iş ve yardımcı iş ayırımı olmaksızın her yerde alt işveren çalıştırılabilecek. Hazine de bunun adını tam olarak koyun, “sermaye çevreleri derin bir oh çeksin” demeye getiriyor.

Kamu işvereni, “güzel olacak, her yer taşeron olacak” diyerek taslağı olumlu karşılıyor! Taslağın özel sektörde de bir bayram havası yaratacağına ve “piyasaların” moraline moral katacağına şüphe yok.

Çalışma Bakanlığınca hazırlanan ve Hazine Müsteşarlığı’nın da pek olumlu bulduğu bir taslak ile çalışma hayatı işverenler için bir taşeron cennetine dönüşürken işçiler için bir taşeron cehennemi haline gelecektir. Bu değişiklik bireysel iş hukukunda bugüne kadar yapılmaya cesaret edilen en büyük esneklik-güvencesizlik girişimlerinden biridir.

Bu vahşi kapitalizm girişimi durdurulmalıdır. Aksi halde TC, bir Taşeron Cumhuriyeti kısaltması haline gelecektir. Sendikalar bu taslağa karşı ayağa kalkmayacaksa, ne için ve ne zaman ayağa kalkacak?

Kutlama notu: BirGün’ün 9. yılında emeği geçen herkesi kutluyorum.