PAOŞ'ın % 25.8 Oranındaki Payının Satış İşleminin İptali ve Yürütmenin Durdurulması İstemli Dava Mahkeme Kararı

T.C.

ANKARA

10. İDARE MAHKEMESİ

ESAS NO : 2003/1692

KARAR NO : 2004/1275

16.06.2004

T.C.

ANKARA

10. İDARE MAHKEMESİ

ESAS NO : 2003/1692

KARAR NO : 2004/1275

DAVACI : Petrol İş Sendikası

VEKİLİ : Av.Gökhan Candoğan

Tarlabaşı Bulvarı Al Hatun Sok. No:27/3 Tepebaşı

Beyoğlu-İSTANBUL

MÜDAHİL (DAVACI YANINDA) : T.M.M.O.B. Kimya Mühendisleri Odası

DAVALI :Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı

Ziya Gökalp Cad. No:80 Kurtuluş – ANKARA

VEKİLİ : Av. Aykut Bakırcı (aynı yerde)

MÜDAHİL (DAVALI YANINDA) : Petrol Ofisi A.Ş.

Eski Büyükdere Cad.No:37 Maslak-İSTANBUL

VEKİLİ : Av. Tayfun Sümer (aynı yerde)

DAVANIN ÖZETİ : Petrol Ofisi A.Ş.’nin %25.8 oranındaki kamu hissesinin, İş Doğan Petrol Yatırımları A.Ş.’ye satış bedelinin yeniden vadelendirilmesine ilişkin 3.9.2003 gün ve 2003/50 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı ile bu karara dayanak olan 16.7.2002 gün ve 41 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu kararının. 08.08.2003 tarihli hisse satış sözleşmesinin ihlal edildiği, satış şartlarının değiştirildiği, bu konuda Özelleştirme Yüksek Kurulunun yetkili olmadığı, 4046 sayılı Yasada satış şartlarının değiştirilmesine ilişkin bir düzenleme bulunmadığı, POAŞ’ın %25,8 oranındaki kamu hissesinin İş Doğan Petrol Yatırımları A.Ş.’ye satışına ilişkin 16.07.2002 gün ve 41 sayılı kararın yok hükmünde olduğu, söz konusu hissenin, 4046 sayılı Yasanın 18. maddesi uyarınca ihale yapılmadan satıldığı ortada baştan itibaren yok hükmünde olan bir idari işlem bulunduğu, POAŞ hisse senetlerinin teminat olarak gösterilmesinin mevzuata aykırı olduğu, borcun ertelenmesi suretiyle ödeme koşullarının değiştirildiği, mücbir sebebin olup olmadığına ilişkin bir araştırma yapılmadığı, rekabetin de ihlal edildiği ileri sürülerek iptali istenilmektedir.

SAVUNMANIN ÖZETİ : Her iki idari işleme karşı ayrı ayrı dava açılması gerektiği, Özelleştirme Yüksek Kurulunun 16.07.2002 gün ve 2002/41 sayılı kararının iptali istemiyle yasal süresi içinde dava açılmadığı, yetki yönünden hukuka aykırılık bulunmadığı, 4046 sayılı Yasanın 3. maddesine eklenen (ı) bendi uyarınca idarenin hak, alacak ve borçları hakkında karar vermek yetkisi bulunduğu, POAŞ’ın % 25,8 oranındaki hissesinin İMKB toptan satışlar pazarında satışına ilişkin dava konusu işlemin 4046 sayılı Yasa ve ilgili mevzuat hükümlerine uygun olduğu, borsada işlem gören POAŞ hisselerinin önceden belirli bir alıcıya ihale yapılmaksızın satışının hukuken mümkün bulunmadığı, POAŞ hisse senetlerinin, 4046 sayılı Yasanın 1/C-f maddesi uyarınca teminat olarak gösterilebileceği, yeniden vadelendirmenin kamu zararına yol açmayacağı, taksitlerin faiziyle birlikte ödeneceği belirtilerek davanın reddi gerektiği savunulmuştur.

MÜDAHİL (DAVACI YANINDA) TMMOB

KİMYA MÜHENDİSLERİ ODASI İDDİALARININ ÖZETİ : Dava konusu işlemin Anayasaya aykırı olduğu, TBMM Yolsuzlukları Araştırma Komisyonu Raporunda belirtildiği üzere, Kamu zararına yol açıldığı, kamu yararının gözetilmediği, belirli bir kişi/şirket lehine ayrımcılık yapıldığı, alıcı şirketin borçlarıyla birlikte POAŞ’a devredildiği, POAŞ’ın devlete vergi vermeyecek bir konuma getirildiği belirtilerek dava konusu işlemlerin iptali istenilmiştir.

MÜDAHİL (DAVALI İDARE YANINDA)

POAŞ SAVUNMASININ ÖZETİ :Savunma verilmemiştir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Hüküm veren Ankara 10. İdare Mahkemesi’nce duruşma için önceden belirlenen 16.06.2004 tarihinde davacıyı temsilen Av. Gökhan Candoğan, davalı idareyi temsilen Av. Aykut Bakırcı ile POAŞ’ı temsilen Av. Bülent Ensarı ve Sefa Doğru’nun geldiği görülerek, tarafların sözlü açıklamaları dinlendikten sonra duruşmaya son verilerek işin gereği görüşüldü:

Dava, Petrol Ofisi A.Ş.’nin % 25,8 oranındaki kamu hissesinin İş Doğan Petrol Yatırımları A.Ş.’ye satış bedelinin yeniden vadelendirilmesine ilişkin 3.9.2003 gün ve 2003/50 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı ile bu karara dayanak olan 16.7.2002 gün ve 41 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararının iptali istemiyle açılmıştır.

4046 sayılı Özelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesine ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 15.08.2003 gün ve 25200 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 4971 sayılı Yasa ile değişik 3. maddesinin 1. fıkrasında, “Başbakanın başkanlığında Başbakanın belirleyeceği dört Bakandan oluşan Özelleştirme Yüksek Kurulu kurulmuştur. Kurul, üyelerinin tamamının katılımı ile toplanır ve kararları oybirliğiyle alır. Kurulun sekreterya hizmetleri Özelleştirme İdaresi Başkanlığınca yürütülür” hükmü yer almış, anılan maddenin 2. fıkrasının (ı) bendinde, özelleştirme idaresinin yıl içindeki uygulamaları ile gelecek yıl programlarını görüşerek onaylamak, Özelleştirme Yüksek Kurulunun görevleri arasında sayılmış ve yukarıda anılan 4791 sayılı Yasanın 1. maddesi ile de, anılan 2. fıkranın (ı) bendinin sonuna, “İdarenin hak, alacak ve borçları hakkında karar vermek” ibaresi eklenmiştir.

Dosyanın incelenmesinden, Petrol Ofisi A.Ş.’nin % 51 oranındaki hissesini satın alan İş Doğan Petrol Yatırımları A.Ş.’nin 25.4.2002 tarihinde davalı idareye başvurarak POAŞ’ın %25.8 oranındaki kamu hissesini İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Toptan Satışlar Pazarında vadeli olarak satın almak isteğini beyan etmesi üzerine POAŞ’ın % 25.8 oranındaki kamu payının Özelleştirme Yüksek Kurulunun 16.7.2002 gün ve 2002/41 sayılı kararına dayanılarak 31.7.2002 tarihli hisse satış sözleşmesi imzalanmak suretiyle İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Toptan Satışlar Pazarında İş Doğan Petrol Yatırımları A.Ş.’ye satıldığı, daha sonra İş Doğan Petrol Yatırımları A.Ş.’nin söz konusu hisse satış sözleşmesinden kaynaklanan bakiye satış bedelinin yeniden vadelendirilmesine ilişkin 17.07.2003 tarihli başvurusu üzerine de, Özelleştirme Yüksek Kurulunun 03.09.2003 gün ve 2003/50 sayılı kararı ile bakiye borcun yeniden vadelendirildiği anlaşılmaktadır.

Olayda, POAŞ’ın sermayesinde bulunan ve Özelleştirme İdaresi Başkanlığına ait %25.8 oranındaki kamu payının Özelleştirme Yüksek Kurulunun 16.07.2002 gün ve 2002/41 sayılı kararı ile 4046 sayılı Yasanın 18/C-f bendinde yer alan ve özelleştirme yöntemleri arasında sayılan Borsada Satış yöntemi uygulanmak suretiyle Sermaye Piyasası Kurulundan gerekli izin alındıktan sonra İMKB’da İş Doğan Petrol Yatırımları A.Ş.’ye satılmak suretiyle özelleştirildiği, anılan Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararının 3. bendinde, satış fiyatının satılan hisse miktarının büyüklüğü dikkate alınarak ilk ödemenin % 30 peşin olarak hisselerin tesliminde, izleyen ödemelerin ise 2005 yılına kadar peşin ödeme ile aynı tarihlerde olmak üzere 3 yılda %20, %30 ve %20 olarak yapılmasına karar verildiği 5. bendinde ise, ödenmeyen tutarlar için teminat olarak kalan borca karşılık gelen nominal hisse tutarının % 10 fazlası oranında hissenin teminat olarak alınmasına ve herhangi bir ödememe durumunda söz konusu % 10 fazla tutarla birlikte teminata konu toplam hisselerin satış yetkisinin Özelleştirme İdaresi Başkanlığına verilmesine karar verildiği, yine 31.07.2002 tarihli Hisse Satış Sözleşmesinin “Teminatlar” başlıklı V. Bendinde de, peşin ödemenin yapılmasından sonra kalan tutarın teminat olarak karşılığı ödenmeyen hisselerin %10 fazlasına karşılık gelen nominal bedelli hisse senedi üzerine ÖİB lehine rehin konulacağı ve T. İş Bankası A.Ş. Menkul Kıymetler Müdürlüğü nezdinde ÖİB adına saklanacağı, taksitlerden herhangi birinin ödenmemesi durumunda, üzerinde ÖİB lehine rehin tesis edilen tüm hisselerin alacağın tamamının tahsili için ÖİB tarafından İMKB’da satış dahil dilediği şekilde satılabileceği kararlaştırılmıştır.

Dava konusu 03.09.2003 gün ve 2003/50 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı ile de, Özelleştirme Yüksek Kurulunun 16.07.2002 gün ve 2002/41 sayılı kararına dayanılarak 31.07.2002 tarihinde imzalanan hisse satış sözleşmesi çerçevesinde satış bedelinden vadeye bağlanan 271.258.179.150.000.-TL tutarındaki anapara borucunun 08.08.2003 tarihinden 08.08.2007 tarihine kadar olmak üzere yeniden vadelendirildiği ve yine yeniden vadelendirilen bu bakiye borç ile faizlerinin teminatı olarak 31.7.2002 tarihli hisse satış sözleşmesi çerçevesinde alınmış bulunan taahhütlere ilaveten 90.000.000.000.000.-TL banka kesin teminat mektubu verilmesine, taksitlerden herhangi birinin ödenmemesi durumunda da, teminat mektubunun nakde çevrilmesine ve rehinli hisselerin satışı yoluyla tahsil edilmesine karar verildiği görülmektedir.

Davalı idarenin yukarıda açıklaması yer alan ve 4791 sayılı Yasa ile 4046 sayılı Yasanın 3. maddesine eklenen (ı) bendi uyarınca, idarenin hak, alacak ve borçları hakkında karar vermek görev ve yetkisine dayalı olarak Petrol Ofisi A.Ş.’nin %25.8 oranındaki kamu hissesinin İş Doğan Petrol Yatırımları A.Ş.’ye satış bedelinden vadeye bağlanan ana para borcunun 03.09.2003 gün ve 2003/50 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı ile yeniden vadelendirildiği görülmekte ise de, idarenin hak, alacak ve borçları hakkında karar vermek konusunda Özelleştirme Yüksek Kuruluna verilen bu yetki ve görevin mutlak ve sınırsız olmadığı, idarelerin tüm eylem ve işlemlerinde kamu yararı hizmet gereklerini gözeterek işlem tesis etmesi gerektiği tartışmasızdır.

İncelenen davada, 16.7.2002 gün ve 41 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı ile Petrol Ofisi A.Ş.’nin %25.8 oranındaki kamu hissesinin İş Doğan Petrol Yatırımları A.Ş.’ye satışı suretiyle yapılan özelleştirme belli koşullara bağlanmış ve bu özelleştirme, 16.07.2002 gün ve 41 sayılı Özeleştirme Yüksek Kurulu kararında ve bu karara dayanılarak imzalanan 31.7.2002 tarihli Hisse Satış Sözleşmesindeki yazılı koşulları borsada satış işleminin gerçekleştirildiği tarihte sağlayabilen İş Doğan Petrol Yatırımları A.Ş. adına yapılmıştır.

Bu durumda, söz konusu kamu hissesinin satış bedelinden vadeye bağlanan ana para borcunun yeniden vadelendirilmesi halinde artık başlangıçtaki satış koşulları tamamen değiştirilmiş ve önemli ölçüde ihlal edilmiş olacağından, özelleştirmenin yapıldığı tarihteki koşulları dikkate alarak kamu hissesini borsada satın almak için teklif getirebilecek diğer yatırımcılar aleyhine eşitliğin ve rekabetin bozulmasına yol açacağı ve 16.07.2002 tarihindeki satış bedelinden daha yüksek bir alış fiyatının oluşması da kamu yararına aykırı biçimde engellenmiş sayılacağından başlangıçtaki satış işlemini de sakatlayacağı ortadadır.

Bu nedenle, Petrol Ofisi A.Ş.’nin %25.8 oranındaki kamu hissesinin İş Doğan Petrol Yatırımları A.Ş.’ye satış bedelinden vadeye bağlanan ana para borcunun, başlangıçtaki satış şartları ihlal edilmek suretiyle idarelerin özelleştirme işlemlerindeki kamu kaynaklarının en verimli biçimde kullanılması ilkesi gözetilmeksizin kamu yararına ve hukuka aykırı olarak yeniden vadelendirildiği anlaşıldığından dava konusu 3.9.2003 gün ve 2003/50 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararında hukuka aykırılık bulunmaktadır.

Öte yandan, İş Doğan Petrol Yatırımları A.Ş.’nin 31.7.2002 tarihli Hisse Satış Sözleşmesinden kaynaklanan bakiye satış bedeli borcunun, 16.7.2002 tarihli dilekçe ile yapılan başvuru üzerine vadelendirildiği ve davalı idare tarafından bu vadelendirme talebinin hukuken kabul edilebilir nedenlere dayanıp dayanmadığı konusunda bir araştırma yapılmadığı ve makul herhangi bir gerekçe ve mücbir sebep gösterilmeden işlem tesis edildiği anlaşıldığından, kamu alacağının tahsilini haklı bir nedene dayanmaksızın erteleyen 03.09.2003 gün ve 2003/50 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı bu yönüyle de hukuka aykırıdır.

Kaldı ki, 16.07.2002 gün ve 41 sayılı Özelleştirme yüksek Kurulu Kararının 5. bendinde ödenmeyen tutarlar için kalan borca karşılık gelen nominal hisse tutarının %10 fazlası oranında hissenin teminat olarak alınmasına ve herhangi bir ödememe durumunda söz konusu %10 fazla tutarla birlikte teminata konu toplam hisselerin satış yetkisinin Özelleştirme İdaresi Başkanlığına verilmesine karar verilmiş ve bu karara dayanılarak imzalanan 31.07.2002 tarihli Hisse Satış Sözleşmesinde de, taksitlerden herhangi birinin ödenmemesi durumunda, üzerinde ÖİB lehine rehin tesis edilen tüm hisselerin alacağın tamamının tahsili için ÖİB tarafından İMKB’da satış dahil dilediği şekilde satılabileceği düzenlenmiştir.

Yukarıda açıklaması yer alan bu düzenlemelere karşın %25.8 oranındaki kamu hissesinin İş Doğan Petrol Yatırımları A.Ş.’ye satış bedelindeki vadeye bağlanan taksitlerden herhangi birinin ödenmemesi durumunda 16.07.2002 gün ve 41 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı ile belirlenen yönteme başvurulmaksızın 03.09.2003 gün ve 2003/50 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı ile yeniden vadelendirilme yapılmak suretiyle kamu alacağının tahsili de geciktirilmiş ve vadeye bağlanan bu kamu alacağı ile ilgili ödeme koşulları kamu yararına ve hukuka aykırı biçimde değiştirilmiş bulunmaktadır.

Dava konusu olayda, 16.07.2002 gün ve 41 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararının 5. bendinde ödenmeyen tutarlar için kalan borca karşılık gelen nominal hisse tutarının %10 fazlası oranında hissenin teminat olarak alınmasına karar verilmiş ve 03.09.2003 gün ve 2003/50 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararında da, 31.07.2002 tarihli hisse satış sözleşmesi çerçevesinde idare lehine tesis edilen hisse senedi rehinleri, alıcının vadelendirilen bakiye borç ile faizlerinin teminatı olarak yeniden gösterilmiştir.

23.08.2000 gün ve 24149 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Özelleştirme Uygulamalarında Değer Tespiti ve İhale Yönetmeliğinin “Teminat Olarak Kabul Edilebilecek Değerler” başlıklı 16. maddesinde belirtildiği üzere, teminat olarak kabul edilebilecek değerler; a) Tedavüldeki Türk Lirası, b) İdarece belirlenecek döviz cinsi, c) Hazine Müsteşarlığınca ihale mevzuatı ile ilgili olarak belirlenen bankaların veya yetkili finans kuruluşlarının vereceği idarece şartları belirlenecek teminat mektupları, d) Devlet tahvilleri, teminat olarak kullanılması mümkün olan Hazine bonoları ve Hazine kefaletini haiz tahvillerdir.

Bu durumda, 03.09.2003 gün ve 2003/50 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı ile alıcının yeniden vadelendirilen bakiye borç ile faizlerinin teminatı olarak 31.07.2002 tarihli hisse satış sözleşmesi çerçevesinde idare lehine tesis edilen şirket hisseleri de bulunmakta ise de, bu hisseler yukarıda açıklaması yer alan yönetmeliğin 16. maddesinde teminat olarak kabul edilebilecek değerler arasında sayılmadığı halde teminat olarak gösterildiğinden, dava konusu 03.09.2003 gün ve 2003/50 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararında bu yönüyle de hukuka uygunluk bulunmamaktadır.

POAŞ’ın %25.8 oranındaki kamu payının İş Doğan Petrol Yatırımları A.Ş.’ye satışına ilişkin 16.07.2002 gün ve 2002/41 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararının iptali istemine gelince;

2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunun 7. maddesinde, dava açma süresinin özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştay’da ve İdare Mahkemelerinde 60 gün olduğu hükmüne yer verilmiş, 8/1. maddesinde de, bu sürelerin, tebliğ, yayın veya ilan tarihini izleyen günden itibaren işlemeye başlayacağı belirtilmiştir.

Olayda, POAŞ’ın %25.8 oranındaki kamu payının İş Doğan Yatırımları A.Ş.’ye satışına ilişkin 16.07.2002 gün ve 2002/41 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararının 17.07.2002 gün ve 24818 sayılı Resmi Gazetede ilan edilmek suretiyle duyurulduğu görülmektedir.

Bu durumda, 16.07.20002 gün ve 2002/41 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararının iptali istemiyle Resmi Gazetede ilan edilmek suretiyle duyurulduğu tarihi izleyen 60 gün içinde dava açılması gerekirken, bu süre geçirildikten sonra açılan davanın süre aşımı nedeniyle esasını inceleme olanağı bulunmamaktadır.

Açıklanan nedenlerle, davanın 03.09.2003 gün ve 2000/50 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu kararına ilişkin bölümü itibariyle iptaline, 16.07.2002 gün ve 41 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararına ilişkin bölümü itibariyle ise süre aşımı nedeniyle reddine, dava kısmen iptal, kısmen ret ile sonuçlandığından, aşağıda dökümü gösterilen 105.890.000.-TL yargılama giderinin 1/2'’i olan 52.945.000.-TL ile A.A.Ü.T. uyarınca davacı vekili için A.A.Ü.T. uyarınca takdir olunan 325.000.000.-TL avukatlık ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine, kalan 52.945.000.-TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına, davalı idare vekili için takdir olunan 325.000.000.-TL avukatlık ücretini de davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine, artan posta ücretinin istemi halinde davacıya iadesine, kararın tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde Danıştay’da temyiz yolu açık olmak üzere, 16.06.2004 gününde oybirliği ile karar verildi.

BAŞKAN ÜYE ÜYE

ŞEBNEM ÖZTÜRK BERRİN KARINCA ABDULLAH ARTUNÇ

27878 32818 33778

YARGILAMA GİDERLERİ :

Başvurma Harcı : 7.880.000.-TL

Karar Harcı : 7.880.000.-TL

Vekalet Harcı : 1.440.000.-TL

YD Harcı : 12.840.000.-TL