Petkim'in Blok Satışı İşleminin İptali İçin ÖİB'ye Başvuru

Özelleştirme İdaresi

Başkanlığına

 

  

Başvuruda Bulunan              : Petrol-İş Sendikası Merkez Yönetim Kurulu

 

Başvuru Konusu                   : Petkim Petrokimya Holding A.Ş. şirketinde çoğunluk hissesini oluşturan (88.86) Özelleştirme İdaresi Başkanlığı hisselerinin, 20./1.2003 tarihli ilan çerçevesinde yapılan 06.06.2003 tarihli ihale ile Standart Kimya Petrol, Doğalgaz San. Ve Tic. A.Ş.’ye satılmasına dair işlemin, kamu yararı doğrultusunda iptali istemini içerir yasal başvurudur.

 

A. Açıklamalar                      :

 

1965 yılında TPAO bünyesinde, ülkenin petrokimya sanayi ürünleri ihtiyacının karşılanması amacıyla kurulan Petkim Petrokimya A.Ş., zaman içerisinde, artan iç talebi karşılayabilmek amacıyla yapılan yatırımlar sonucunda, ülke ihtiyacının %34’ünü karşılayan (talebin geri kalan kısmı ithalat ile karşılanmaktadır) doğal tekel konumuna gelmiş, uluslar arası kalite ve standartları yakalamış bir kamu şirketidir.

 

İdarenizin tanımlamasıyla,

 

.. yılda 2,6 milyon ton brüt üretim gerçekleştirmesinin yanında insana saygılı, çevreye duyarlı üretim teknolojisiyle ve kültürel, sosyal, ekonomik yaşamımıza yaptığı katkılarla yurdumuzun gurur kaynağı.. (www.oib.gov.tr/portfoy/petkim/petkim_bilgi.htm)

 

olan Petkim, özelleştirme felsefesi adı altında ileri sürülen gerçeklerin hiçbirisine sahip olmadığı halde, 3291 sayılı yasanın 13. maddesi hükmü çerçevesinde 11.09.1987 gün ve 87?12184 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile özelleştirme kapsamına alınmıştır. Karar sonrası,

 

·        25.04.1988 tarih ve 88/2 sayılı YPK kararı ile Petkim hisseleri Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığına devredilmiş,

 

·        1990 yılında hisselerin %4.14(ü halka arz edilmiş,

 

·        2001 yılında Petkim Yarımca Petrokimya Kompleksi TÜPRAŞ’a satılmış,

 

·        Petkim’deki kamu hisselerinin satılması için 20.01.2003 tarihinde ilan yayımlanmış,

 

 

·        Son teklif verme tarihi olan 02.04.2003 tarihi itibariyle beş yatırımcıdan alınan teklifler doğrultusunda 06.06.2003 tarihinde ihale yapılmış ve en yüksek teklifi Standart Kimya Petrol Doğalgaz San. Tic. A.Ş: şirketi vermiş,

 

·        ÖYK anılan ihaleye onay vermiştir.

 

Gelinen noktada en yüksek teklifi veren firma ile sözleşme görüşmeleri yürütülmekte olup 07.08.2003 tarihine kadar görüşmelerin tamamlanması, şirketin teklif ettiği bedel ile ilgili ilk ödeme ve geri kalan ödemeler ile ilgili teminat sorunlarını çözmesi halinde sözleşmenin imzalanacağı, kamuoyuna yapılan açıklamalardan anlaşılmaktadır.

 

İhalenin bu şeklide sonuçlandırılarak Petkim’in çoğunluk hisselerini oluşturan kamu payının Standart Kimya şirketine satılmasının, kamu yararı açısından kabulünün mümkün olmadığı kanısındayız.

 

B. 4046 Sayıl Yasa Çerçevesinde Yapılan İhalelerde Değerlendirme Ölçütleri             :

 

20.01.2003 tarihli ilanda da belirtildiği üzere, Petkim’in çoğunluk hissesinin satışı 4046 sayılı Yasa hükümleri çerçevesinde yapılmaktadır. Yöntem olarak, hisselerin blok olarak satışı kabul edilmiş, ayrıca, İdarenin (ÖİB) ihaleyi yapıp yapmamakta, dilediğine yapmakta serbest olduğu ilan metninde belirtilmiştir.

 

4046 sayılı yasaya dayalı olarak yapılan ihalelerde, sunulan tekliflerin birkaç açıdan değerlendirilmeye tabi tutulması, kamu yararı ve kamu varlıklarını koruma düşüncesinin zorunlu sonucudur. Bu ölçütleri,

 

·        Fiyat

 

·        Yatırım, üretim ve istihdama ilişkin taahhütler

 

·        İhaleye katılan şirketlerin genel durumu

 

Olarak belirlemek mümkündür. Özelleştirme ihalelerinin konusu, toplumun ortak değeri olan kamusal varlıkların özel kişilere devri olduğundan, bu ölçütlerin birarada değerlendirilmesi zorunluluğu açıktır. Tek başına, sunulan fiyat üzerinden değerlendirme yapılması, sağlıklı olmamasının ötesinde, kısa bir sürede kamu yararını ciddi şekilde zarara uğratan uygulamaların ortaya çıkmasına neden olabilecektir.

 

 

1.      Yatırımlar

 

Özelleştirmenin, ileri sürülen temel gerekçelerinden birisi, kaynak yetersizliği nedeniyle kamu kurumlarının ihtiyaç duyulan kapasite arttırıcı ve/veya yenileme yatırımlarını zamanında ve gerekli ölçüde yerine getirememesidir. Bu nedenle, ihalelerde, özelleştirmesi öngörülen kamu kuruluşu ile ilgili yatırım taahhütlerini, süren yatırımlarının durumunun ve yatırım sürelerinin dikkate alınması gerekmektedir.

 

Petkim bünyesinde halen sürmekte olan kapasite arttırıcı tevsi yatırımlarının toplam tutarının 400 milyon dolar olduğu İdarenizce ilan edilmiştir. Bir kısmı sürmekte olan bu yatırımların yanında, ülkenin ihtiyacının karşılanması noktasında, sektördeki hızlı talep artışı da gözönüne alındığında, sürekli olarak yeni yatırımların yapılması zorunluluğu söz konusudur. Aksi taktirde, bugün itibariyle %66 oranında ve parasal karşılığı 1 milyar dolar olan ithalat zorunluluğu, ülke ve kamu yararı aleyhine büyüyecektir.

 

2.      Şirketin Durumu

 

Yatırımlar ile ilgili değerlendirme yanında, önemli bir diğer nokta teklif veren şirket/grubun durumudur. Teklif veren şirketin,

 

·        Mevcut ve gelecekteki mali yükümlülüklerini yerine getirebilmesi için uygun ve yeterli finansal yapıya ve güce sahip olup olmadığı,

 

·        İş tecrübesi, başarıları, özelleştirilecek kuruluşun faaliyette bulunduğu sektör hakkındaki tecrübesi, yönetim deneyimi, teknolojik bilgi seviyesi,

 

·        Ticari faaliyetleri ile ilgili kamusal/mali yükümlülüklerini yerine getirip getirmediği,

 

·        Daha önce yapılan özelleştirme uygulamalarında alıcı veya devralan sıfatıyla taraf olması durumunda, taahhütlerini yerine getirip getirmediği,

 

Hususları incelenmesi gereken başlıklardır. (İlhan Baytan, Özelleştirme Hukuki Yapı, Uygulamalar, Sorunlar, Öneriler, Ankara, 1999)

 

 

 

Stantart Kimya Petrol Doğalgaz Sanayi ve Ticaret A.Ş.

 

491091 sicil numarası ile İstanbul Ticaret Siciline kayıtlı olan ve “Dr.Emin Paşa sk. No:20 K:1 Cağaloğlu, İstanbul” adresinde bulunan Stantart Kimya,

 

Türkiye’de ve yurt dışında her çeşit kimya tesisleri kurmak ve işletmek, petrol ürünleri kimya (petro kimya) tesisleri kurmak ve işletme ve bu hususta kurulmuş olan tesisleri satın almak..

 

Amacıyla 23.01.2003 tarihinde (Petkim’in özelleştirilmesine ilişkin ilanın yayımlanmasından iki gün sonra) tescil edilerek kurulmuş bir şirkettir. (ek-1) Tescil sonrası Yönetim Kurulu üyeleri Cem Cengiz Uzan ile Murat Hakan Uzan olan bu şirket, kamuoyu tarafından “Uzan” grubu olarak bilinen sermaye grubuna aittir.

 

a.      Tecrübe/Deneyim/Teknolojik Yeterlilik

 

İhale ilanından iki gün sonra kurulan şirketin petrokimya alanına ilişkin ne gibi bir tecrübe, bilgi ve teknoloji birikimine sahip olduğu bilinmemektedir. 500 milyar lira sermaye ile kurulan ve ilk iş olarak Türkiye’nin petrokimya sektörünün doğal tekel konumundaki, 204 trilyon 750 milyar lira sermayeli kamu şirketine talip olan bir şirket; sıfır deneyim, sıfır teknoloji.

 

b.      Uygun ve Yeterli Finansal Yapı

 

Yeni kurulmuş, hiçbir tecrübe ve deneyimi olmayan bu şirketin, 500 milyar lira sermaye ile Petkim gibi bir şirketi yönetebilecek mali yeterliliğe sahip olmadığı açıktır. Şirket, esas olarak “Uzan” grubu adına ihaleye katılmıştır ve bu grubun mali gücüne dayanmaktadır.

 

Bu grubun mali yeterliliği ise tartışma konusudur. Uzan ailesi üyelerinin, telekominikasyon şirketleri aracılığıyla uluslar arası bir şirkete verdikleri zarar nedeniyle, uluslar arası alanda güvenilirlik ve kredi olanakları bulunmadığı gibi, aşağıda ayrıntılı şekilde belirtilecek süreç sonunda enerji şirketlerinin sözleşmelerine son verilmiş, bankalarına el konulmuş ve kişiler hakkında yurt dışına çıkış yasağı konulmuştur.

 

c.       Daha Önceki Özelleştirmelerde Şirketin Durumu

 

i. Uzan ailesi üyeleri tarafından kurulmuş Standart Kimya’lı bir Petkim’in akıbetini, grup tarafından daha önce yapılan özelleştirmeler ile alınmış şirketlerin durumu ile öngörebilmek mümkündür. Güncel ve oldukça benzer bir örnek olması açısından ÇEAŞ’ın durumunu gözden geçirebiliriz.

 

1953 yılında kurulan ÇEAŞ’daki kamu hisseleri, 3291 sayılı yasa hükümleri doğrultusunda, 1993 yılında, yine blok satış yöntemiyle, idareniz tarafından, Uzan grubuna ait Rumeli Elektrik A.Ş.’ye satılmıştır.

 

Blok satış sonrası, sürekli olarak usulsüzlük iddiaları ile anılmaya başlayan ÇEAŞ’ın Enerji Bakanlığı ve TEDAŞ ile imzaladığı sözleşmelerin iptali istemiyle Danıştay’da açılan davada, Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulu’nun verdiği 01.06.2001 tarihli kararda,

 

            ..... ÇEAŞ’ın elektriği düşük maliyetli hidroelektrik santrallerde ürettiği, kendi bölgesinde kendi üretimiyle karşılayamadığı elektrik ihtiyacını TEAŞ’dan, sadece aktif enerji bedelini ödeyerek atın aldığı ve TEAŞ’dan aldıkları bu enerjinin yaklaşık yarısını hem daha yüksek bedelle, hem de aktif enerji ile birlikte reaktif enerji için ayrıca karşılıklı ödeterek tekrar TEK’e (TEAŞ, TEDAŞ) sattığı; .... Çukurova Elektrik A.Ş. nezdinde, işlemlerin sermaye piyasası kanununa uygunluğu açısından yapılan inceleme sonrası düzenlenen 25.09.2000 günlü .... Denetleme Raporunda, mevzuata aykırı işlemler nedeniyle şirket hisse senedi sırasının geçici olarak işleme kapatılmasının önerildiği görülmektedir.

 

            Bu durumda, kamu yararına uygun bulunmayan dava konusu işlemlerin iptali gerekirken, .... (DİDDGK. 2001/92 E. 2001/505 K. Sayılı kararı, Ek-2)

 

            Danıştay, usulsüzlükleri nedeniyle şirket ile imzalanan sözleşmelerin iptaline karar verilmesi gerektiğini ortaya konmuş, ancak, davacının bir anda davada feragat etmesi nedeniyle dava sonuçlanamamıştır.

 

            Akabinde, Enerji Bakanlığı, yıllardır kullanmadığı yetkilerini anımsayarak, yolsuzluk/usulsüzlükleri nedeniyle şirketi görevden uzaklaştırmış ve anılan bölgede elektrik üretim, iletim ve dağıtım hizmetleri yeniden kamu eliyle yürütülmeye başlanmıştır.

 

            İdareniz işlemi ile yapılan bu blok satışın kamu ve ülke aleyhine sonuçlarının ve de Petkim’i satmayı düşündüğünüz “müstakbel” alıcının hukuk ve yasalar karşısındaki tutumunun tarafınızca da öğrenilebilmesi için bu konuda Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler’in basın açıklaması metnini dilekçemiz ekinde sunulmaktadır. (Ek-3)

 

            ii. Petkim’e talip olan sermaye grubunun genel davranış özelliklerinin anlaşılabilmesi için, İmar Bankası ile ilgili sürecin de anımsanmasında fayda vardır.

 

            BDDK, 03.07.2003 tarih ve 1085 sayılı kararı ile İmar Bankası’nın bankacılık işlemleri yapma ve mevduat kabul etme iznini kaldırmış ve sonucunda banka yönetim ve denetimi TMSF’ya intikal etmiştir.

 

Ekte yer alan 18.07.2003 tarihli BDDK açıklamasından da anlaşılacağı üzere (ek-4), kararın dayanağı, Banka’nın grup lehine aktarmış olduğu kaynaklar, mevduat çekişi taleplerinin karşılanmaması, bankanın yönetimsiz bırakılmasıdır.

 

            Banka’nın Fon’a geçmesi sonrası yapılan inceleme sonucunda, topluca istifa ederek ellerindeki kıymetli evrak, bilgi ve belgeleri devretmeden Banka’yı terk eden yetkili personel ile istenilen bilgi/işlem kayıtlarını teslim etmeyen ve bu yolla gruba çıkar sağlana, yine Uzan Grubuna ait Merkez Yatırım ve Ticaret A.Ş. yetkilileri hakkında suç duyurusunda bulunulmuştur.

 

            BDDK açıklamasının bir satırı oldukça ilginçtir,

 

            .... görüldüğü gibi kayıt dışı olan ve bu nedenle ihbar olmaması halinde yerine denetimlerle de tesbiti mümkün bulunmayan ve ciddi boyutta örgütlü ve yasa dışı olduğu  değerlendirilen bir işlemler dizisi ile karşılaşılmıştır.

 

d.      Şirketin Mali/Kamusal Yükümlülükler Karşısında Tutumu

 

Bu değerlendirme ölçütünün örneklenmesi açısından da Uzanların ÇEAŞ’ı yeterince iyi bir örnektir. Ekte İMKB’nin internet sitesinden alınan ÇEAŞ’a ait 2002 yılı Mali Tablo dipnotları sunulmaktadır (ek-5)

 

Dipnotların 13. maddesinde şirketin iş yaptığı, neredeyse her kişi/kurum ile süren ihtilaflarının dökümü sunulmaktadır. Uzanların ÇEAŞ’ı DSİ, Elektrik Enerjisi Fonu, TRT, yıllar sonra bitirilebilen Berke Barajının eski müteahhidi Italsrade, Karayolları, Sulama Birlikleri, TEDAŞ, Çukurova Üniversitesi, büyük sanayi aboneleri, İskenderun organize Sanayi Bölgesi ile davalıktır.

 

Yine Uzanlar’ın ÇEAŞ’ı hakkında SPK tarafından hazırlanmış sayısız rapor, suç duyuruları ve açılmış ceza davaları mevcuttur.

 

Bu konuda detaylı bilgi sahibi olmak isteniyorsa SPK’ya başvuruda bulunularak Uzan grubunun SPK Yasası çerçevesindeki faaliyetlerine ilişkin kapsamlı, doyurucu ve ilginç bilgilere ulaşılabilir.

 

Ekte SPK Denetim Birimi tarafından hazırlanan ÇEAŞ’ın borsa ile ilgili usulsüzlüklerinin geniş bir özetini içerir 02.10.2000 tarihli rapor sunulmaktadır. Grubun mevcut şirketleri eliyle borsada yapığı usulsüzlükler gözönüne alındığında, borsanın gözde şirketi Petkim ile yapılacak usulsüzlükler ve mağdur edilecek küçük yatırımcılar daha rahat anlaşılacaktır. (ek-6)

 

 

C. Sonuç

 

Görüleceği üzere, Standart Kimya ve bağlı olduğu grubun ihaleye katılabilmesi bile şaşırtıcıdır. Şirket/grup, değerlendirme ölçütleri açısından tamamıyla, baştan devre dışı bırakılması gereken bir şirkettir.

 

Standart Kimya’nın sektörle hiçbir ilgisi, bilgisi, deneyimi olmaması bir yana, grubun usulsüzlükler konusundaki bilgi, deneyim ve tecrübesi şaşırtıcı boyutlardadır.

 

Bu şirkete ihalenin verilmesi, Türkiye’nin çok kısa bir sürede petrokimya sektöründe inanılmaz sıkıntılar yaşaması anlamına gelecektir. Şirketin, önceki örneklerde görüldüğü üzere, amacı kamu hizmeti yürütmek değil, her yol ve yöntemle haksız kazanç elde etmektir.

 

Bu şirkete ihalenin verilmesi, 35 yıllık kamu petrokimya sektörü birikiminin heba edilmesi, sektörün tümüyle ithalata dayalı hale gelmesi, hammadde yönünden Petkim’e muhtaç, özellikle Anadolu kökenli üretim firmalarının sonunun gelmesi, yatırımların durması, işçilerin işinden atılması, kamu maliyesinin inanılmaz bir boyutta zarar uğratılması, borsada sayısız spekülasyon ve küçük yatırımcının mağdur olması anlamına gelecektir.

 

Başta idareniz yetkilileri olmak üzere hiçbir kişi ve kurumun topluma bu boyutta zarar verme hak ve yetkisi bulunmamaktadır. Başvuruda bahsedilenler fiktif/kurmaca iddialar olmayıp tamamıyla idarenizin uygulamalarıyla ortaya çıkmış, on yılın somut olaylarıdır. Bu işlemlerin idari, mali ve cezai sorumluluğu da beraberinde getireceği unutulmamalıdır.

 

Bu çerçevede, 4046 sayılı yasanın idarenize tanıdığı yetki çerçevesinde, kamu yararı ile bağdaşması mümkün olmayan durumun değerlendirilmesi ile 20.01.2003 tarihli ihale ilanı ile başlayan Petkim Petrokimya Holding A.Ş. kamu hisselerinin blok satış yoluyla özelleştirilmesi işleminin iptaline karar verilmesini saygıyla bildiririz.

 

                                                                    Saygılarımızla

 

                                                Mehmet Güray                           Mustafa Öztaşkın

                                            Genel Yönetim Sekreteri                      Genel Başkan

 

Ekler :

1-     Standart Kimya sicil bilgileri,

2-     ÇEAŞ ile ilgili Danıştay kararı

3-     Enerji Bakanı açıklaması,

4-     BDDK açıklaması,

5-     ÇEAŞ 2002 yılı mali tablo dipnotları,

6-     SPK’nın ÇEAŞ ile ilgili hazırladığı denetleme raporu (2000)