Tunus'ta demokratikleşme sürecinde sendikaların rolü

IndustriALL Küresel Sendika MENA İrtibat Sorumlusu Ahmed Kamel'in Tunus sendikal hareketi üzerine yazısı. IndustriALL Küresel Sendika'nın yayın organ Global Worker'ın son sayısından alındı.

Tunus 2011'de bir devrimle demokrasiye yönelik engebeli bir yola girdi. Önde gelen politik simaların suikasta uğraması dahil, bir dizi politik krize rağmen, sonunda ülkenin ilk demokratik anayasası bu yılın 26 Ocak'ında kabul edildi.

Genelde modern niteliğiyle öne çıkan yeni anayasa, Arap dünyasının en laik ülkelerinden birinde farklı siyasal partilerin İslam'ın rolü konusunda girdiği tartışmadan kaynaklanan politik kriz nedeniyle gecikti.

Ulusal Meclis'in son maddelerini onayladığı yeni anayasada sendika özgürlüğü, sendikaların örgütlenme hakkı, grev hakkı, toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadınların şiddete karşı korunması yer alıyor.

Toplam 216 oydan 200'ünü alan anayasa sonunda Ocak 2014'te Ulusal Kurucu Meclis'ten geçti.

Ülkenin en büyük sendikal merkezi UGTT (Tunus Genel Emek Konfederasyonu) ve aralarında IndustriALL Küresel Sendika üyelerinin de bulunduğu sendikalar, yeni anayasanın oluşumunda hayati bir rol oynadı. Sendikal hareketin önemli katkılarından biri, demokratik geçişi gerçekleştirmek için siyasal partilerin bir araya gelebileceği bir platform olan, ulusal gelişmeyle ilgili yol haritasıdır.

Geçiş dönemi ve bu dönemdeki anayasal deneyimler sırasında UGTT kolektif eylemin yapılabildiği tek alan oldu. Diktatörlükle arasındaki mesafeyi başarıyla koruyarak, siyasal farklılıkların çözümünde uyumlu bir zemin sağladı. Bu süreçten kaynaklanan mantık, islamcılarla modernistler arasındaki ortak yaklaşımın temelini oluşturan “mutabakata dayalı anayasa”nın şekillenmesine yol açtı.

1946'da kurulan UGTT, üyelerini farklı bölgelerden, politik eğilimlerden ve sosyal gruplardan devşiren ulusal bir sendikal merkezdir. Çeşitlilik taşıyan bu üye tabanı, ideolojik ve partizan eğilimlere dayanan tutumlar yerine, bir uzlaşma kültürü yarattı.

Arap Baharı sonrasındaki gelişmelere UGTT’nin aktif müdahalesi, işyerlerinin ve fabrikaların açık kalmasına olanak sağladı ve bu süreç içinde ülkenin istikrar kazanmasına önemli ölçüde katkıda bulundu. 

UGTT ayrıca kamudaki istihdamda taşeron uygulamasını sona erdirdi, 60.000 işçinin tekrar sürekli işçi statüsüne dönmesini sağladı.

Devrimden bu yana sürdürülen bu başarılı sendikal çalışma sayesinde ulusal sendikal merkezin üye sayısı yüzde 30'dan fazla artarak 750.000'e ulaştı.

Tunus'ta kadınlar

Yasama meclislerinde toplumsal cinsiyet eşitliğini güvence altına alan ve kadınları şiddete karşı koruyacak adımların atılmasını sağlayacak bir maddenin kabul edilmesiyle, yeni anayasa ülkedeki kadınlar için de büyük bir değişim anlamına geliyor.

1956'da Kişisel Statü Yasası'nın çıkarılmasından beri Tunuslu erkekler ve kadınlar hukuken eşit konumda. Ne var ki, devletin ülkedeki bütün yasama meclislerinde kadınlara eşitlik sağlamasını öngören 45. madde gibi hükümlerin hayata geçirilmesi tarihi bir dönüm noktası olacaktır.

Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu'nun (ITUC) Arap ülkelerinde kadınların durumuyla ilgili bir kamuoyu yoklamasına göre, Tunus'un yeni anayasası, toplumsal cinsiyet eşitliği açısından zafer olarak görülebilir. UGTT'nin kadın komitesi, sivil toplum ve politik müttefikleriyle birlikte, anayasa tasarısının hazırlanmasında ve toplumsal cinsiyet eşitliği ile kadın haklarının gelişmesini öngören maddelerin desteklenmesine yönelik lobi çalışmalarında önemli bir rol oynadı.

İşsizlik ve insana yakışır iş olanağının bulunmaması, 2011'deki devrimin ana nedenleri arasındaydı. Kadınların istihdam oranı erkeklere göre daha düşüktü (yüzde 22'ye karşılık yüzde 61). Kadınların büyük bölümü tekstil, giyim, tarım, kamu yönetimi, eğitim, sağlık hizmetleri ve kayıt dışı ekonomi alanlarında çalışıyor. Tekstil ve giyim sektörü küresel rekabet nedeniyle özellikle hassastır. Bu ise kadınlar için güvencesiz bir ortam yaratmaktadır. Çünkü ekonomik zorlukların yaşandığı dönemlerdeki herhangi bir yeniden yapılanmada ilk işten çıkarılacak olanlar genellikle kadınlardır.

Tunus'ta kayıt dışı istihdam yüzde 54 düzeyindedir. Kayıt içi işgücü piyasasına girişteki eşitsizlik, kadınları kayıt dışı işlerde çalışmak zorunda bırakıyor. Tunus'ta kayıt dışı işçilerin tümü sosyal korumadan yoksun oldukları için ayırımcılığa maruz kalıyor. Taşeron işçiliğinde ve güvencesiz işlerde çalışma koşulları kötüleşiyor. Çalışan kadınlar için zorunlu bir koruma söz konusu değil.

Bir süre önce Tunus'ta IndustriALL üyesi dört sendikadaki kadınlar Tunus Kadın Ağı'nı kurdu. Ağ sektör düzeyinde kadın işçilerin konumunu güçlendirmeyi, karar süreçlerine kadınların katılımını artıracak stratejiler geliştirmeyi, güvencesiz çalışmayla mücadele etmeyi ve kadınlarla ilgili konularda ülke ölçeğinde kampanyalar düzenlemeyi amaçlıyor.

Tunus'ta sendikaların kadın işçilerin haklarını iyileştirmeye önem vermesi, kadın işçilerin ücret talepleri doğrultusunda harekete geçmesine yardımcı oldu. Tunus'ta sendikal hareket, hükümetin ya da yargının ücretleri artırmasını beklemek yerine, toplu sözleşmeyle ücret artışları sağlamaya öncelik veriyor.

“UGTT'ye bağlı ve IndustriALL Küresel Sendika üyesi Metalurji ve Elektronik İşçileri Federasyonu genel sekreteri ve IndustriALL Yönetim Kurulu üyesi Tahar Berberi bu konuda şöyle diyor: “Sektör düzeyinde toplu pazarlık gücünün ve kapasitesinin geliştirilmesi, ücret artışı sağlama konusunda en iyi stratejidir.”

Tunus'ta IndustriALL

2013'te Tunus'ta IndustriALL üyesi sendikaları bir araya getirmek ve IndustriALL'un ülkedeki faaliyetlerini koordine etmek amacıyla bir IndustriALL Ulusal Konseyi kuruldu. IndustriALL örgütlenme, ulusal konularda kampanyalar düzenleme, eğitim, çokuluslu şirketlerde örgütlenme ve kadınlar ile gençlerin sendikalarda aktifleştirilmesi konularında ülkedeki sektör sendikalarıyla ortak çalışma yürütüyor. Tunus'ta metalurji ve elektronik, tekstil ve deri, petrol ve kimya ile maden sektörlerinde faaliyet gösteren dört sendika IndustriALL üyesi.

Kaynak: IndustriALL Küresel Sendika